Jip is 7 jaar en een beetje verlegen mannetje. Hij gaat samen met zijn zusje en ouders bij opa en oma op bezoek. Bij binnenkomst geven papa en mama opa en oma een drie zoenen op de wangen en ook Jips zusje geeft ze beide een dikke pakkerd. Maar Jip niet. Jip houdt niet van kusjes geven aan anderen dan zijn papa en mama. Hij vindt dat spannend. Maar toch moet hij dat. Elke keer weer zegt zijn moeder: “kom op Jip, geef oma eens een kusje. Doe eens niet zo flauw.” En als Jip dan, wiebelend en draaiend probeert de tijd te rekken, raakt het geduld van zijn moeder op. “Jip, je kunt oma gewoon een kusje geven. Niet zo raar doen.”
Jip weet al wat er komt, want nu gaat ook zijn vader er nog mee bemoeien. Dit ritueel gebeurt elke keer. Niet alleen bij opa en oma, maar ook bij andere mensen, waar Jip geen handje wil geven, gebeurt dit.
Vader zegt met een barse toon: “Jip, jij gaat nú oma een kusje geven. Anders hoef je ook niets lekkers als wij zo aan de koffie zitten.”
De spanning in Jip loopt op, want wat moet hij nu doen? Zijn gevoel zegt dat hij dat écht niet wil, maar zijn ouders zeggen dat hij moet. En anders krijgt hij ook nog niks lekkers.
Jip staat steeds harder van links naar rechts te draaien van de spanning. Tot opa hem helpt zonder het te weten. Opa vraagt iets over de tuin en de aandacht verlegt zicht. De grote mensen raken in gesprek en Jip ontspant zich.
Mama kan het niet laten om later, als ze aan de koffie zitten en Jip een lekkere koek van oma kreeg, te zeggen: “Eigenlijk heb jij die koek niet verdiend he. Jouw zusje geeft oma wel een kus. Het is niet netjes van jou dat je niet netjes begroet.”
Tussen het aanleren van sociale vaardigheden en het respecteren van de grens van je kind kan soms een dunne scheidingslijn liggen. Je wilt dat je kind sociaal competent is, maar je wilt ook dat je kind zich prettig blijft voelen. En dan heb je ook nog te maken met de druk van anderen: wat zullen die wel niet denken over jouw opvoeding of over jouw kind als die niet voldoet aan de sociale norm?
In onze maatschappij zijn we expert in meningen en oordelen hebben over ‘hoe het hoort’ en wat ‘eraan schort’ als anderen niet voldoen aan de opgelegde normen. En dat zijn er nogal wat, die normen!
Tegelijk vinden we allemaal dat we onze kinderen moeten leren weerbaar te zijn en hun grenzen te bewaken.
Grenzen
In bovenstaand voorbeeld worden de grenzen van Jip overschreden om aan de sociale normen te voldoen en wordt er bovendien ook nog ingespeeld op Jips ‘incompetentie’ door te onderstrepen dat zijn zusje wel een kusje geeft. Wat bij Jip alleen maar kan veroorzaken dat hij zich (nog) onzekerder gaat voelen en schuldig, waardoor hij de volgende keer tegen zijn zin in toch maar dat kusje geeft, om maar te voldoen aan de wensen van zijn ouders.
Pleasen
Kinderen doen er alles aan om hun ouders te pleasen, ook als dat betekent dat ze hun eigen gevoelens moeten negeren. Dit komt voort uit de oerdrang gezien te blijven worden door de ouders. Als je ouders je lief vinden, zullen ze voor je zorgen en je beschermen. Als je de liefde verliest, verlies je de zorg en kun je niet overleven. Het is een biologisch proces wat nog afstamd uit de oertijd. Ook nu hebben kinderen hun ouders nodig om te overleven, hoewel de gevaren nu niet meer komen uit jagers of wilde dieren.
Kinderen leren ook hun grenzen te herkennen en aan te geven door het voorbeeld van hun ouders en door aanmoediging of bevestiging door hun ouders. Daarbij zijn jonge kinderen, zoals Jip uit het voorbeeld, nog heel intuïtief. Zij voelen heel goed aan wat zij wel of niet prettig vinden op basis van wat hun lijf ze vertelt. Pas op wat oudere leeftijd gaan we dat steeds rationeler benaderen en normen of regels koppelen aan gedrag.
Jip wordt in dit voorbeeld ontmoedigt om naar zijn intuïtie te luisteren en de rationele regels en normen voor te laten gaan. Omdat Jip aan de verwachtingen van zijn ouders wil voldoen en tegelijkertijd zijn hele lijfje voelt tegensputteren, wordt Jip klem gezet.
Kinderen als Jip kunnen op latere leeftijd hiermee aardig in de knoei komen met hun zelfvertrouwen en eigenwaarden. Nu denk jij misschien: “dat is wel een tikkie overdreven hoor”
Toch is het overschrijden van de grenzen van kinderen een bodem voor problemen in de ontwikkeling van de ‘eigen ik’, wat kan leiden tot problemen in de pubertijd en voor de volwassen leeftijd! De basis wordt gelegd in de vroege kinderjaren.
Hoe dan wel?
Ik begrijp dat de ouders van Jip het belangrijk vinden dat hun kinderen leren dat begroeten bij binnenkomst netjes is. Dit gaan ze hun hele leven tegenkomen. Ook op school, hun baan, de winkel waar ze hun boodschappen doen, enzovoort. Ik begrijp ook dat oma’s en opa’s die dol zijn op hun kleinkinderen en enthousiast zijn als ze hun kroost weer mogen begroeten
Ik geef je 6 tips om je kind hierin te begeleiden:
- vertel thuis al dat je naar opa en oma (of ander visite) gaat en vraag je kind hoe hij/zij opa en oma wil begroeten en hou je je daar ook aan
- licht opa en oma ook in welke afspraken jullie met de kinderen maken, zodat zij voorbereid zijn en niet alsnog gaan vragen om een kusje als het kind dat niet wil.
- spreek met je kind af of hij/zij als eerste zal gaan of dat hij/zij juist liever eerst anderen laat begroeten
- dwing je kind niet als het eenmaal daar niet lukt. Dwang maakt je kind van binnen heel klein en onzeker. Stimuleer en prijs voor de poging. Het zal wellicht een tijdje nodig hebben, maar door jouw positieve reactie zal je kind zich op een keer veilig genoeg voelen om je afgesproken plan wél toe te passen.
- vergelijk je kind nooit met broertjes of zusjes! ieder kind heeft zijn sterke en minder sterke kanten, maar ze zijn vooral uniek
- bedenk thuis eens 10 gekke manieren om elkaar te begroeten en test ze samen uit. Maak vooral veel lol erom. Denk aan bijvoorbeeld met de voeten tegen elkaar tikken, (in een verzonnen) vreemde taal, met de billen tegen elkaar. Zonder het door te hebben, help je je kind misschien wel wat meer ontspannen met begroeten.
Wil je vaker blogs en tips van mij ontvangen? Schrijf je dan in voor mijn gratis periodieke nieuwsbrief en ontvang al het nieuws als eerste in je mailbox!